Szczepienie ochronne a kara administracyjna i wypowiedzenie umowy o pracę 

Artykuł poświęcony jest tematowi szczepień ochronnych przeciwko wirusowi SARS-CoV-2, w tym najnowszym zmianom w przepisach prawa. W artykule opisano także sposób wypowiadania umowy o pracę w podmiocie, który nie jest podmiotem leczniczym, w związku z brakiem szczepienia ochronnego.

 

STAN EPIDEMII, A SZCZEPIENIA OCHRONNE 

Ogłaszając stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii, minister właściwy do spraw zdrowia lub wojewoda mogą nałożyć obowiązek szczepień ochronnych, uwzględniając drogi szerzenia się zakażeń i chorób zakaźnych oraz sytuację epidemiczną na obszarze, na którym ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii.

W marcu 2020 r. na podstawie art. 46 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2021 r. poz. 2069) ogłoszono na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2. Rozporządzenie zmieniające MZ z dnia 22 grudnia 2021 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 2398) nałożyło obowiązek szczepień przeciwko COVID-19 na osoby m.in. wykonujące zawód medyczny w podmiotach wykonujących działalność leczniczą oraz osoby wykonujące czynności zawodowe w tych podmiotach.

Reasumując, obowiązek szczepień ochronnych jest uregulowany prawnie i ma ścisły związek z zapobieganiem szerzenia się chorób zakaźnych u osób przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Profilaktyka przed chorobami epidemicznymi jest konstytucyjnym obowiązkiem władz publicznych (zob. art. 68 ust. 4 Konstytucji RP). Obowiązek poddania się szczepieniu ochronnemu ma silne oparcie w przepisach Konstytucji RP, a przede wszystkim w art. 31 ust. 3, który stanowi, że ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Związek pomiędzy szczepieniami ochronnymi a ochroną zdrowia społeczeństwa jest oczywisty, przede wszystkim chronione powinny być inne osoby narażone w ten sposób na rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych (por. wyroki NSA z 12 czerwca 2012 r., sygn. akt II OSK 1312/13 i II OSK 97/13).

NIEZASTOSOWANIE SIĘ DO ZAKAZÓW, NAKAZÓW, OGRANICZEŃ

Kto w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie stosuje się do ustanowionych na podstawie art. 46 lub art. 46b  ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2021 r. poz. 2069) nakazów, zakazów lub ograniczeń, o których mowa w art. 46 ust. 4 pkt 7 (obowiązek przeprowadzenia szczepień ochronnych) podlega karze pieniężnej w wysokości od 5000 zł do 10 000 zł. Kary pieniężne wymierza, w drodze decyzji administracyjnej, państwowy powiatowy inspektor sanitarny i państwowy graniczny inspektor sanitarny. Kary pieniężne stanowią dochód budżetu państwa i są wpłacane w terminie 7 dni od dnia wydania decyzji.

SARS-CoV-2 JAKO CZYNNIKI BIOLOGICZNY W ŚRODOWISKU PRACY

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 grudnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. z 2020 r. poz. 2234) zaimplementowało rozwiązania określone w dyrektywie Komisji UE 2020/739 z dnia 3 czerwca 2020 r. Dodano do załącznika 1. „Klasyfikacja i wykaz szkodliwych czynników biologicznych” czynniki biologiczny  Koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2 (wirus SARS-CoV-2) zaklasyfikowany do 3 grupy zagrożenia.

Więcej informacji znajdą Państwo w artykule „SARS-COV-2 W KONTEKŚCIE ZMIAN DYREKTYWY 2000/54/WE DOT. CZYNNIKÓW BIOLOGICZNYCH W MIEJSCU PRACY”

OBOWIĄZKI PRACODAWCY W ZAKRESIE NARAŻENIA NA CZYNNIKI BIOLOGICZNE W ŚRODOWISKU PRACY

Zgodnie z art. 66 ust. 1 Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. Rzeczypospolitej Polskiej każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 z późn. zm.). Podstawowym obowiązkiem pracodawcy według art. 94 pkt 4 w/w ustawy jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Na podstawie art. 207 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 z późn. zm.) Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, a także reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy. Środkami takimi są szczepienia ochronne. 

Pracodawca na podstawie art. 226 oraz 227 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 z późn. zm.) zobowiązany jest do oceniania i dokumentowania ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko, a także zobowiązany jest stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą. Jeżeli w ocenie ryzyka zawodowego uwzględni koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2 (wirus SARS-CoV-2) zaklasyfikowany do 3 grupy zagrożenia, nakłada na siebie obowiązki w zakresie profilaktyki i ochrony zdrowia. 

W związku z powyższym pracodawca jest zobowiązany na podstawie art. 222¹ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 z późn. zm.) przy pracownikach zatrudnionych w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych stosować wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe – ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Rozporządzeniem precyzującym obowiązki pracodawcy jest rozporządzenie z dnia 22 kwietnia 2005 r. Ministra Zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. Nr 81, poz. 716).

W/w rozporządzenie w § 16 precyzuje działania pracodawcy w zakresie szczepień ochronnych, tj.:

„ § 16 [Szczepionka]

1. W przypadku wystąpienia lub możliwości wystąpienia w środowisku pracy szkodliwego czynnika biologicznego, przeciw któremu jest dostępna szczepionka, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz.U. Nr 126, poz. 1384, z późn. zm.6)).

2. Pracodawca zleca wykonywanie prac związanych z narażeniem na kontakt ze szkodliwym czynnikiem biologicznym zakwalifikowanym do grupy 3 lub 4 zagrożenia pracownikom właściwie zabezpieczonym, w tym uodpornionym przy użyciu dostępnych szczepionek.”

POLECENIE PRACODAWCY I WYPOWIEDZENIE WARUNKÓW UMOWY 

Na podstawie art. 207 § 2. pkt 2) KP, pracodawca jest obowiązany zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń, a biorąc pod uwagę art. 100 KP, Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.

W związku z powyższym pracodawca w podmiocie niebędącym podmiotem leczniczym, wydał polecenie, bazując na ustalonym regulaminie pracy oraz ocenie ryzyka zawodowego, dokonać pełnego szczepienia w zakresie ochrony przed czynnikiem biologicznym zakwalifikowanym do grupy 3, tj. Koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2” (SARS-CoV-2), w celu ograniczenia stopnia narażenia pracowników. Polecenie zostało wydane pisemnie z egzemplarzem do akt osobowych.  Pracownicy mieli do wyboru wykonać polecenie pracodawcy lub odmówić jego wykonania składając stosowane oświadczenie o odmowie polecenia. 

Osobą, które nie wykonały polecenia zostały wypowiedziane umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Przyczyną wypowiedzenia było: Odmowa wykonania polecenia, o którym mowa w art. 211 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 z późn. zm.) i rozdziale IX §23 regulaminu pracy, tj. wykonania szczepienia ochronnego przed czynnikiem biologicznym zaklasyfikowanym do grupy 3 zagrożenia, tj. Koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2” (SARS-CoV-2), w związku z art. 222¹ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 z późn. zm.) i § 16 ust. 2 rozporządzenia z dnia 22 kwietnia 2005 r. Ministra Zdrowia w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. Nr 81, poz. 716 z późn. zm.). 

Bibliografia:

1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.)
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 z późn. zm.)
3. Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2021 r. poz. 2069)
4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2022 r. poz. 340)
5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2021 r. poz. 2398)
6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 grudnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. z 2020 r. poz. 2234)
7. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 23 października 2019 r. VII SA/Wa 1645/19 Wymagalność obowiązku poddania się obowiązkowym szczepieniom.
8. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 czerwca 2014 r. II OSK 1312/13
9. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 czerwca 2014 r. II OSK 97/13