Wykonywanie badań okresowych w trakcie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego
W ostatnim czasie coraz częściej od swoich znajomych zajmujących się bhp, otrzymuję pytania, czy po odwołaniu stanu epidemii należy w terminie 180 dni skierować pracowników na profilaktyczne badania okresowe, których wykonywanie zostało zawieszone przez ustawodawcę w trakcie obowiązywania stanu epidemii. W tym artykule spróbuję wyjaśnić wątpliwości związane z tym zagadnieniem.
W dniu 16 maja 2022 r. został odwołany na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-21. Tym samym utraciło moc rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2022 r. poz. 340). W okresie od dnia 16 maja 2022 r. do odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej został ogłoszony stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-22.
Zawieszenie wykonywania badań okresowych znajduje podstawę materialnoprawną w art. 12a ust. 1 pkt 1 specustawy koronawirusowej3. W tym miejscu należy podkreślić, że ustawodawca nie przewidział możliwości zawieszenia przeprowadzania badań wstępnych oraz kontrolnych. Należy je zatem wykonywać niezależnie od obowiązującego stanu epidemii.
Pracodawca został zwolniony z kierowania pracowników na badania okresowe w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, od dnia ogłoszenia danego stanu. Orzeczenia lekarskie wydane w ramach wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich, których ważność upłynęła po dniu 7 marca 2020 r., zachowują ważność, nie dłużej jednak niż do upływu 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Z przywołanego tutaj przepisu określonego w art. 31m specustawy koronawirusowej wynika, że odwołanie jednego za stanów (zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii) rozpoczyna bieg okresu 180 dni. Co jednak w sytuacji, gdy jak to ma miejsce od 16 maja br. stan epidemii został odwołany, a w to miejsce został wprowadzony stan zagrożenia epidemicznego?
Podobny problem znajduje się w konstrukcji przepisu określonego w art. 12a ust. 2 specustawy koronawirusowej. Stosownie do postanowień ww. artykułu po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii albo po odwołaniu stanu epidemii, pracodawca i pracownik są obowiązani niezwłocznie podjąć wykonywanie zawieszonych obowiązków, o których mowa w ust. 1 (wykonanie badań okresowych – przyp. red.), i wykonać je w okresie nie dłuższym niż 180 dni od dnia odwołania danego stanu. Użycie w konstrukcji tego przepisu spójnika „albo”, to tzw. alternatywa rozłączna, czyli takie zdanie złożone i zbudowane z dwóch, lub więcej zdań składowych, które wyklucza jednoczesną prawdziwość i jednoczesną fałszywość zdań
składowych4. W obecnym stanie prawnym powinniśmy zastosować drugą przesłankę, która mówi o odwołaniu stanu epidemii. Zatem nie powinno budzić wątpliwości, że od dnia w którym został odwołany stan epidemii (16.05.2022) rozpoczął bieg termin 180 dni, w którym należy wykonać zawieszone badania okresowe. Na powyższe nie ma wpływu wprowadzony stan zagrożenia epidemicznego. Takie rozwiązanie nie do końca wydaje się logiczne (do odwołania obowiązuje przecież stan zagrożenia epidemicznego – przyp. red.), niemniej ścisła interpretacja tego przepisu prowadzi do takich właśnie wniosków.
W świetle powyższego należy jeszcze odnieść się do stanowiska Głównego Inspektora Pracy dot. badań okresowych w trakcie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego opublikowanego w dniu 19.05.2022 r. w zakładce „Komunikaty bieżące” na stronie internetowej Państwowej Inspekcji Pracy5. W ocenie Głównego Inspektora Pracy wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego w Polsce nie zmieniło sytuacji w zakresie aktualnie obowiązujących przepisów dotyczących pracowników. Większość uregulowań związanych z narażeniem na wirusa Sars-Cov-2, wynikających z ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2095 z późn. zm.) obowiązuje zarówno w czasie ogłoszenia stanu epidemii, jak i stanu zagrożenia epidemicznego. Dotyczy to m.in.: zawieszenia wykonywania niektórych obowiązków w zakresie badań okresowych pracowników, w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii
(art. 12a ust. 1 pkt 1, ust. 2, ust. 3, ust. 5 ww. ustawy) oraz przedłużenia ważności orzeczeń lekarskich wydanych w ramach wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich (art. 31 m ww. ustawy). Główny Inspektor Pracy wskazał, że dopiero w przypadku odwołania obu stanów pracodawca powinien podjąć działania określone w wyżej wymienionej ustawie, skutkujące koniecznością wykonania zawieszonych obowiązków w terminach przewidzianych w tym przepisie.
W mojej ocenie wyżej przywołane stanowisko jest oczywiście logiczne, jednak nie zawiera dokładnej analizy interesujących nas, szczególnie dwóch przepisów specustawy koronawirusowej, tj. art. 12a oraz art. 31m. Osobiście podejmując się próby interpretacji ww. przepisów określonych w specustawie koronawirusowej odnosiłbym się do ich literalnego brzmienia, jednocześnie przyjmując, że z chwilą odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 rozpoczął również bieg termin 180 dni, w którym to okresie pracodawca powinien skierować pracownika na okresowe badania lekarskie, natomiast pracownik powinien tym badaniom się poddać.
Obowiązujący aktualnie stan zagrożenia epidemicznego w świetle przytoczonych przepisów nie wpływa negatywnie na realizację obowiązku ciążącego na pracodawcy.
Chcę podkreślić, że analiza, której się podjąłem jest wyłącznie moją prywatną opinią i nie stanowi wykładni prawnej przywołanych przepisów.