Ryzyka i szanse wg normy 45001

Zgodnie z nową normą, podstawą do zaplanowania działań w Systemie Zarządzania BHP jest analiza i ocena ryzyka oraz szans w zakresie jego ograniczenia. Jak pisaliśmy w ostatnim artykule, nową normę należy wprowadzić do dnia 31 marca 2021 r. uwzględniając powstałe przy tym nieprawidłowości. W tym artykule postaramy się, aby opisać działania odnoszące się do ryzyk i szans, z którymi niekiedy mamy wiele problemów.

Według normy, ryzyko to efekt niepewności, jako skutek odbiegający od oczekiwań, zarówno tych pozytywnych jak i negatywnych. Określić go można jako prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpiecznych wydarzeń w stosunku pracy lub przypadków narażenia na niebezpieczeństwa, które w konsekwencji mogą doprowadzić do urazów lub chorób. Natomiast szanse określa się jako okoliczności lub zbiór okoliczności mogących prowadzić do poprawy wyników BHP. Szanse w zakresie ograniczenia ryzyka związanego z tymi zagrożeniami są związane w szczególności z możliwościami:

1. eliminowania zagrożeń i ograniczania ryzyka zawodowego już na etapie projektowania;
2. ograniczenie pracy monotonnej lub w wymuszonym tempie;
3. stosowania nowych technologii;
4. kształtowania wysokiej kultury bezpieczeństwa.

Przy określeniu ryzyk i szans należy pamiętać, iż ryzyka i szanse muszą być spójne, aby cele systemu były możliwe do osiągnięcia. W analizach i ocenach towarzyszących planowaniu działań powinno być uwzględnione zarówno ryzyko, które jest związane z zagrożeniami dotyczącymi bezpieczeństwa i zdrowia, jak i ryzyko związane z zagrożeniami w skutecznym wdrożeniu i funkcjonowaniu Systemu Zarządzania BHP. 

Pierwszym krokiem do oceny ryzyk i szans jest zidentyfikowanie zagrożeń, na które mogą być narażeni pracownicy w danej organizacji, uwzględniając wszystkie stanowiska pracy. Następnie należy dokonać analizy pod kątem różnych czynników, które opisaliśmy w poniższej tabeli:

Lp.	Pytanie
1.	Jakie czynności wykonywane są przez pracowników?
2.	W jaki sposób oraz ile czasu pracownicy poświęcają na wykonanie swoich czynności?
3.	Jak środki techniczne są wykorzystywane przez pracowników (maszyny, urządzenia, narzędzia)?
4.	Jaką stosują technologię pracy?
5.	Czy pracownicy stosują czynniki energetyczne (energia elektryczna, energia cieplna, sprężone powietrze i inne media)?
6.	W jaki sposób jest organizowana praca (praca samodzielna, praca pod nadzorem, praca zespołowa)?
7.	W jakich warunkach środowiska pracują pracownicy? Czy na stanowisku pracy występuje hałas, oświetlenie, czynniki chemiczne, czynniki biologiczne, mikroklimat?
8.	W jakim stanie technicznym jest budynek organizacji (posadzki, ściany, podłogi, stropy, dojścia i przejścia)?
9.	W jaki sposób wykonywana jest praca (na poziomie otoczenia czy na wysokości)?
10.	Jakie są wymagane kwalifikacje pracownika na danym stanowisku?
11.	Jakie są stosowane zabezpieczenia techniczne i organizacyjne przy poszczególnych maszynach, urządzeniach?
12.	Jakie wykorzystywane są środki ochrony zbiorowej oraz środki ochrony indywidualnej podczas wykonywanych czynności?
13.	Czy i w jaki sposób zachowane są warunki ergonomiczne?
14.	Jakie czynniki ludzkie występują?
15.	Czy w organizacji występowały wypadki, zdarzenia potencjalnie niebezpieczne lub awarie?

Odpowiadając na powyższe pytania możemy przejść do wyboru metody oceny ryzyka. W jaki sposób? Jedną z metod określenia oceny ryzyka zawodowego jest np. FMEA. Metoda ta, opiera się na analizie skutków i przyczyn błędów. Metoda FMEA jest zbudowana na podstawie dwóch założeń. Pierwsze mówi, że około 75 % błędów wynika z nieprawidłowości w fazie przygotowania produkcji, a ich wykrywalność w początkowej fazie jest niewielka. Drugie mówi, że około 80 % błędów wykonywanych jest w fazie produkcji, kontroli i w eksploatacji. Wyniki analizy stanowią podstawę do zdefiniowania działań korygujących lub eliminujących. 

Przykładem, którym możemy się posłużyć może być stanowisko- pracownik budowlany ze zidentyfikowanym zagrożeniem- upadek z wysokości, które opisuje nam pac-cert.pl

Dla powyższego zagrożenia organizacja określiła prawdopodobieństwo [P] wystąpienia na poziomie wysokim [3], a skutek wystąpienia jest znaczący [3] to ryzyko będzie wynikiem iloczynu  tych dwóch liczb. Z przyjętych kryterii odczytujemy, że ryzyko jest ryzykiem wysokim, gdzie będziemy dążyć do zminimalizowania ryzyka.   

Analizując zagrożenia we wdrożeniu Systemu Zarządzania BHP, należy zwrócić uwagę na kontekst organizacji, program audytu, kompetencje osób pełniące kluczowe funkcje, dostępne zasoby, zaangażowanie najwyższego kierownictwa oraz stopień uwzględnienia potrzeb i oczekiwań zainteresowanych stron. Do szans odnoszących się do doskonalenia Systemu Zarządzania BHP zaliczyć możemy: wsparcie ze strony najwyższego kierownictwa, współudział i zaangażowanie pracowników w działaniach na rzecz poprawy bezpieczeństwa, benchmarking, doskonalenie procesów badania incydentów oraz współpracę z innymi podmiotami.