Odpowiedzialność na budowie, czyli kto za co odpowiada.

Jaka jest odpowiedzialność Kierownika budowy? Kto odpowiada za stan bezpieczeństwa i higieny pracy podczas budowy? Jakie obowiązki nałożono na pracodawcę? Na te i wiele pytań odpowiadamy w poniższym artykule.

  1. OBOWIĄZKI I ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRACODAWCY W ZAKRESIE BHP

Zgodnie z art. 66 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa, czyli Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 z późn. zm.) [dalej k.p.]. Na podstawie art. 15 k.p., pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Zasadę tę konkretyzują przepisy działu dziesiątego kodeksu i wydane na ich podstawie rozporządzenia. Zgodnie z powołanymi powyżej przepisami pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a w szczególności organizować pracę w sposób zapewniający takie warunki (art. 207 § 2 pkt 1 k.p.) oraz ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy (art. 207 § 1 k.p.). Konsekwencją unormowania w art. 207 § 1 k.p., że na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy, o których mowa w art. 237 11 § 2 k.p., jest uprzedniość jego odpowiedzialności i jej bezwarunkowy charakter. Uprzedniość odpowiedzialności pracodawcy za stan bezpieczeństwa i higieny pracy rozumieć należy w ten sposób, że zanim pracodawca będzie mógł egzekwować od pracowników stosowne powinności przewidziane w art. 211 k.p., określającym podstawowe obowiązki pracowników w sferze bhp, w pierwszej kolejności sam jest zobligowany zapewnić im bezpieczne środowisko pracy oraz bezpieczeństwo zindywidualizowane. Z kolei bezwarunkowy charakter tej odpowiedzialności oznacza to, że pracodawca nie może się od niej uwolnić zarzutem, że również pracownik nie dopełnił obowiązków z zakresu bhp. Należy wyraźnie podkreślić, że odpowiedzialność pracodawcy za stan BHP w zakładzie pracy posiada charakter ustawowy, bezwzględny i jest niezależna od tego, na podstawie jakiej umowy (o pracę, cywilnoprawnej itd.) pracę na terenie zakładu pracy wykonują osoby zatrudnione, jeżeli jest ona wykonywania w siedzibie pracodawcy lub w miejscu przez niego wyznaczonym (np. plac budowy). Z przedstawionych regulacji jednoznacznie wynika, że bez względu na wielkość budowy oraz liczbę wykonawców i podwykonawców, za stan BHP i zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia swoich pracowników oraz innych osób wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy odpowiedzialność ponosi pracodawca. Odpowiedzialność za przestrzeganie przepisów z zakresu BHP spoczywa również na kierowniku budowy. Pracodawca za naruszenie przepisów BHP podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. (art. 283 § 1. k.p.)

Na podstawie art. 18 ust 1 pkt 2 ustawy Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r (Dz.U. z 2020 r. poz. 1333 z późn. zm.) [dalej p.b.] inwestor organizuje proces budowy poprzez powołanie kierownika budowy, który obejmuje kierownictwo nad budową. Kierownik budowy zgodnie z art. 21a p.b. jest obowiązany sporządzić lub zapewnić sporządzenie, przed rozpoczęciem budowy, plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia musi zawierać informacje oraz punkty określone w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz.U. Nr 120, poz. 1126). Natomiast do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy koordynowanie realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, a także koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie podczas wykonywania robót budowlanych zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (art. 22 p.b.). Kierownik budowy podlega odpowiedzialności zawodowej, poprzez pełnienie samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie, gdy  wskutek rażących błędów lub zaniedbań, spowodowały zagrożenie życia lub zdrowia ludzi (art. 95 p.b.).

Należy tutaj zwrócić uwagę na zapis w  art. 237(15) k.p., na podstawie którego wydano Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. Nr 47, poz. 401), w którym określono, że bezpośredni nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy na stanowiskach pracy sprawują odpowiednio kierownik robót. Według art. 24 p.b. przepisy art. 22 p.b i art. 23 p.b. stosuje się odpowiednio do kierownika robót.

Obowiązkiem kierownika budowy jest przede wszystkim bezwzględne dbanie o to bezpieczeństwo, a więc do niego należy skontrolowanie, czy robotnicy zostali wyposażeni przez pracodawcę w środki ochrony osobistej, takie jak kaski, odpowiednie obuwie, rękawice czy szelki. Kierownik budowy ma obowiązek sprawdzić zaświadczenia lekarskie pracowników na przykład o braku przeciwwskazań do pracy na wysokości oraz skontrolować, czy mechaniczny sprzęt budowlany spełnia wymagania prawa w zakresie dopuszczenia do użytkowania, np. świadectwo UDT. Kierownik budowy ma także obowiązek przeprowadzić szkolenie stanowiskowe i odnotować ten fakt w dokumentacji budowy. Jakiekolwiek nieprawidłowości stwierdzone w tym zakresie powinny dyskwalifikować pracownika lub sprzęt od dalszej pracy.

Art. 441§ 1. Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 z późn. zm.) stanowi, że jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna. Odpowiedzialność solidarna sprawców szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym istnieje, wówczas gdy działania poszczególnych sprawców się zazębiają i każdy z nich byłby odpowiedzialny za szkodę samodzielnie. Odpowiedzialność solidarna osób odpowiadających za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym będzie zachodziła bez względu na to, czy odpowiedzialność ta oparta będzie na zasadzie winy, na zasadzie ryzyka czy na zasadzie słuszności.

Pracodawca oraz kierownik budowy poprzez nieprawidłowe pełnienie swoich funkcji w zakresie zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy mogą dopuścić do spowodowania uszczerbku na zdrowiu lub śmierci osoby, która wykonywała prace na terenie budowy. Wymiar kar za dopuszczenia do w/w zdarzeń określają  art. 155, art. 156 oraz art. 157 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1444 z późn. zm.), które znajdują się w rozdziale XIX, przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu.

Bibliografia:

  1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.)
  2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 z późn. zm.)
  3. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r Prawo budowlane (Dz.U. z 2020 r. poz. 1333 z późn. zm.)
  4. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 z późn. zm.)
  5. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1444 z późn. zm.)
  6. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz.U. Nr 120, poz. 1126).
  7. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. Nr 47, poz. 401)
  8. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2016 r. III PK 146/15
  9. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 3 sierpnia 2007 r. I UK 367/06
  10. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 sierpnia 2013 r. III APa 9/13
  11. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 marca 2016 r. III APa 33/15
  12. Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie – IX Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 31 stycznia 2018 r. IX Ca 1034/17
  13. Wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu – I Wydział Cywilny z dnia 30 czerwca 2014 r. I C 794/13
  14. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 listopada 1995 r. I ACr 659/95
  15. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 1982 r. IV CR 188/82