Ocena ryzyka zawodowego – ogólne wprowadzenie

Wstęp

Według art. 226 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1510), pracodawca ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe oraz stosuje środki profilaktyczne oraz informuje pracowników o ryzyku zawodowym i o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Aby prawidłowo przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego trzeba znać jego definicje, która mówi, że ryzyko zawodowe rozumie się jako prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodującą straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Rola pracownika w ocenie ryzyka zawodowego

Na podstawie art. 237^11a § 1 Kodeksu Pracy, Pracodawca konsultuje z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, w szczególności dotyczące oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku.

Kim jest przedstawiciel pracowników

Według art. 237^13a Kodeksu Pracy, przedstawiciele pracowników, o których mowa w art. 237^11a i art. 237¹², są wybierani przez zakładowe organizacje związkowe, a jeżeli u pracodawcy takie organizacje nie działają – przez pracowników, w trybie przyjętym w zakładzie pracy.

Rola lekarza medycyny pracy w ocenie ryzyka zawodowego

Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz.U. z 2022 r. poz. 437) określa rolę oraz zadania służby medycyny pracy. Art. 6 w/w ustawy stanowi, że Służba medycyny pracy jest właściwa do realizowania zadań z zakresu współdziałanie z pracodawcą w procesach rozpoznawania i oceny ryzyka zawodowego w środowisku pracy oraz informowanie pracodawców i pracujących o możliwości wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych będących jego następstwem.

Rola służby BHP w ocenie ryzyka zawodowego

Według  § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 109, poz. 704) służba bhp ma do realizacji 22 zadania. Jednym z nich jest dział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą.

Wymagania ogólne w zakresie oceny ryzyka zawodowego

Wymagania ogólne w zakresie oceny ryzyka zawodowego określa § 39a rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 169, poz. 1650), który stanowi, że Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach, w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i mieszanin chemicznych, materiałów zawierających czynniki biologiczne, rakotwórcze lub mutagenne oraz przy zmianie organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac. 

Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego musi uwzględniać: 

1) opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie:

a) stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów,

b) wykonywanych zadań,

c) występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników środowiska pracy,

d) stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,

e) osób pracujących na tym stanowisku;

2) wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko;

3) datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny.

Metody szacowania ryzyka zawodowego

To do zespołu, który dokonuje oceny ryzyka zawodowego należy prawo wyboru odpowiedniej metody jego oszacowania. Zespół może wybrać już z pośród istniejących metod szacowania ryzyka lub stworzyć swoją własną metodę. W celu zapoznania się z metodami polecam skorzystać z literatury opracowanej przez św. pamięci Pana Adama Słomki oraz Pani Iwony Romanowskiej-Słomki. 

Uwaga!

Przy wyborze metody szacowania ryzyka zawodowego należy pamiętać, żeby w dokumencie były zawarte te elementy, które wymagają przepisy prawa. Samo szacowanie ryzyka nie wystarczy. 

Wymagania szczegółowe w zakresie oceny ryzyka zawodowego

Poniżej zaprezentowano przepisy szczegółowe, które nakładają obowiązek dokonania bardziej szczegółowej oceny ryzyka zawodowego lub precyzują osoby oraz obszary w jakich należy jej dokonać. Są to m.in.:

1. art. 32 ustawy z dnia 11 września 2019 r. o pracy na statkach rybackich (Dz.U. z 2019 r. poz. 2197)
2. art. 64 ust. 2 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o pracy na morzu (Dz.U. z 2022 r. poz. 1694)
3. art. 8 ust. 2 pkt  1 ustawy z dnia 17 października 2003 r. o wykonywaniu prac podwodnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 612)
4. art. 9 ust 2a ustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1563)
5. § 4, § 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z ekspozycją na promieniowanie optyczne (Dz.U. z 2013 r. poz. 1619)
6. § 5 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 25 kwietnia 2014 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących prowadzenia ruchu zakładów górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz.U. z 2014 r. poz. 812)
7. § 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 1488)
8. § 5 rozporządzenia Ministra Energii z dnia 23 listopada 2016 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących prowadzenia ruchu podziemnych zakładów górniczych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1118)
9. § 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych oraz innych pracach związanych z wysiłkiem fizycznym (Dz.U. z 2018 r. poz. 1139)
10. § 10 rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 24 lutego 2017 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 412)
11. § 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 8 kwietnia 2013 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących prowadzenia ruchu odkrywkowego zakładu górniczego (Dz.U. z 2013 r. poz. 1008)
12. § 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz.U. Nr 157, poz. 1318)
13. § 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 czerwca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac związanych z narażeniem na zranienie ostrymi narzędziami używanymi przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 696)
14. § 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. Nr 81, poz. 716 z późn. zm.)

W kolejnych artykułach omówimy szczegółowo wybrane rozporządzenia i sposoby ich realizacji.