CZ.II. Obowiązek przeprowadzenia badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy w kontekście zmian rozporządzenia w sprawie NDS i NDN

Obowiązek przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w kontekście zapisów rozporządzenia w sprawie NDS i NDN

W dniu 21 sierpnia 2018 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 1286 z późn. zm.). Wydanie nowego rozporządzenia wynikało z konieczności wdrożenia do prawa krajowego postanowień dyrektywy Komisji (UE) 2017/164 z dnia 31 stycznia 2017 r. ustanawiającej czwarty wykaz wskaźnikowych dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego zgodnie z dyrektywą Rady 98/24/WE oraz zmieniająca dyrektywy Komisji 91/322/EWG, 2000/39/WE i 2009/161/UE. Państwa członkowskie zobowiązane były wprowadzić postanowienia tej dyrektywy w terminie do dnia 21 sierpnia 2018 r. ³⁰. Proces wdrażania postanowień dyrektywy przeprowadzono w trybie prac Międzyresortowej Komisji do Spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy, poprzez sukcesywne kierowanie w latach 2014-2017 odpowiednich wniosków do ministra do spraw pracy. Komisja ta została powołana rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 2008 r. w sprawie powołania Międzyresortowej Komisji do Spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy ³¹. Do zadań Komisji należy m.in.: przedkładanie ministrowi właściwemu do spraw pracy wniosków dotyczących wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ³². Jak już wspomniano we wprowadzeniu do niniejszego opracowania, nowe rozporządzenie zastąpiło rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z 2017 r. poz. 1348).

W rozporządzeniu w sprawie NDS i NDN czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wprowadzono następujące zmiany ³³:

w załączniku nr 1 do rozporządzenia:

– zrezygnowano z podziału na część A „Substancje chemiczne” i część B „Pyły” i wprowadzono jeden wykaz wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń chemicznych i pyłowych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy; nie wydzielenie pyłów w odrębnym wykazie a jedynie włączenie ich do substancji chemicznych wynika z tego, że wszystko co dostaje się do organizmu człowieka oddziałuje chemicznie na komórki, tkanki, narządy oraz układy, a zasady ustalania wartości NDS nie różną się w przypadku czynników pyłowych oraz chemicznych,

– wprowadzono oznaczenie „skóra” przy substancjach, których wchłanianie przez skórę może być tak samo istotne jak przez drogi oddechowe; oznakowanie „skóra” jest wskazówka dla pracodawcy, że w przypadku dotrzymania wartości NDS nadal istnieje zagrożenie dla pracownika, bo substancja wchłania się przez skórę;

– dodano 16 nowych substancji chemicznych z wartościami NDS i dla niektórych z nich wartościami NDSCh: poz. 70 – Butano-2,3-dion (diacetyl) – wartość NDS – 0,07 mg/m3 i NDSCh – 0,36 mg/m3, poz. 107 – 4-Chloro-3-metylofenol – frakcja wdychalna z wartością NDS – 5 mg/m3, poz. 120 – Cyklofosfamid – wartość NDS – 0,01 mg/m3, poz. 166 – Difenyloamina – frakcja wdychalna z wartością NDS – 8 mg/m3, poz. 175 – 1,2-Dimetoksyetan – wartość NDS – 10 mg/m3, poz. 177 – 3,3’-Dimetoksybenzydyna – wartość NDS – 0,2 mg/m3, poz. 223 Eter tert-butyloetylowy – wartość NDS – 100 mg/m3 i NDSCh – 200 mg/m3, poz. 272 – Heksafluoropropen – wartość NDS – 8 mg/m3, poz. 307 Karbaminian etylu (uretan) – wartość NDS – 0,001 mg/m3, poz. 315 – Krzemionka krystaliczna kwarc, krystobalit – frakcja respirabilna z wartością NDS – 0,1 mg/m3 (dla pyłów zawierających powyżej 50% krystalicznej krzemionki) poz. 326 _ Kwas nadoctowy – wartość NDS – 0,8 mg/m3 i NDSCh – 1,6 mg/m3, poz. 349 _ Metotreksat – frakcja wdychalna z wartością NDS – 0,001 mg/m3, poz. 394 – 2-Nitropropan – wartość NDS – 18 mg/m3; substancję tę wprowadzono w poz. 394 zamiast nitropropanu – mieszanina izomerów, bo jest to substancja rakotwórcza, poz. 444 – Propano-1,2-diol – pary i frakcja wdychalna z wartością NDS – 100 mg/m3, poz. 445 – Propano-1,3-sulton – wartość NDS – 0,007 mg/m3, poz. 455 – Pyły mąki (pyły mąki wydzielono z pyłów pochodzenia roślinnego i główny akcent położono na ich działanie uczulające; wartość NDS – 2mg/m3 – frakcja wdychalna);

– zmieniono wartości NDS dla 31 substancji chemicznych i dla niektórych z nich wartości NDSCh, z czego dla 17 substancji zmniejszono wartości NDS: poz. 8 – Akrylamid (zmniejszono wartość NDS z 0,1 do 0,07 mg/m3), poz. 49 – Bezwodnik octowy (zwiększono wartość NDS z 10 do 12 mg/m3 i zwiększono wartość NDSCh z 20 do 24 mg/m3), poz. 54_2,2-Bis(4-hydroksyfenylo)propan (Bisfenol A) (zmniejszono wartość NDS z 5 do 2 mg/m3, bez ustalania wartości NDSCh), poz. 72 – But-2-enal – mieszanina izomerów (E)-but-2-enal i (Z)-but-2-enal (zmniejszono wartość NDS z 6 do 1 mg/m3 i zmniejszono wartość NDSCh z 12 do 2 mg/m3), poz. 103 – Chloro(fenylo)metan (wartość NDS – 3 mg/m3 pozostawiono bez zmian, dodano wartość NDSCh – 9 mg/m3), poz. 119 – Cyjanowodór i cyjanki w przeliczeniu na CN (cyjanowodór, cyjanek sodu – frakcja wdychalna, cyjanek potasu – frakcja wdychalna, cyjanek wapnia – frakcja wdychalna) (wprowadzono wartość NDS – 1 mg/m3, utrzymano wartość pułapową NDSP na dotychczasowym poziomie – 5 mg/m3), poz. 149 – 1,4-Dichlorobenzen (zmniejszono wartość NDS z 90 do 12 mg/m3 i zmniejszono wartość NDSCh z 180 do 36 mg/m3), poz. 153 – 1,1-Dichloroeten (chlorek winylidenu) – (wartość NDS – 8 mg/m3 pozostawiono bez zmian, dodano wartość NDSCh – 20 mg/m3), poz. 156 – Dichlorometan (chlorek metylenu) – (wartość NDS – 88 mg/m3 pozostawiono bez zmian, dodano wartość NDSCh – 353 mg/m3), poz. 230 – 2-Etyloheksano-1- ol – (zmniejszono wartość NDS z 160 do 5,4 mg/m3 oraz zmniejszono wartość NDSCh z 320 do 10,8 mg/m3), poz. 246 – Ftalan dietylu – frakcja wdychalna (zmniejszono wartość NDS z 5 do 3 mg/m3 i usunięto wartość NDSCh), poz. 248 – Formaldehyd (zmniejszono wartość NDS z 0,5 do 0,37 mg/m3 i zmniejszono wartość NDSCh z 1 do 0,74 mg/m3), poz. 256 – Ftalan dimetylu – frakcja wdychalna (wartość NDS – 5 mg/m3 pozostawiono bez zmian, bez ustalania wartości NDSCh), poz. 267 – Heksachlorobenzen – frakcja wdychalna (zmniejszono wartość NDS z 0,5 do 0,003 mg/m3), poz. 284 – Hydrazyna (zmniejszono wartość NDS z 0,05 do 0,013 mg/m3 i zmniejszono wartość NDSCh z 0,1 do 0,039 mg/m3), poz. 317 – Kumen (zmniejszono wartość NDS ze 100 do 50 mg/m3 i pozostawiono wartość NDSCh na poziomie dotychczasowym – 250 mg/m3), poz. 353 – N-metyloanilina (wartość NDS – 2 mg/m3 pozostaje bez zmian, dodano NDSCh – 4 mg/m3), poz. 366 – 2-Metylopentano-2,4-diol (glikol heksylenowy) – (pary i frakcja wdychalna – wprowadzono wartość NDS – 50 mg/m3 i wartość NDSCh – 100 mg/m3, zrezygnowano z wartości pułapowej NDSP), poz. 392 – Nitroetan (zmniejszono wartość NDS z 75 do 62 mg/m3, dodano wartość NDSCh – 186 mg/m3), poz. 394 _ 2-Nitropropan (zmniejszono wartość NDS z 30 do 18 mg/m3; bez ustalenia wartości NDSCh), poz. 400, 401, 406 – octany butylu: octanu n-butylu (zwiększono wartości NDS z 200 do 240 mg/m3 i zmniejszono wartości NDSCh z 950 do 720 mg/m3), octanu sec-butylu (zmniejszono wartość NDS z 900 do 240 mg/m3 oraz zmniejszono wartość NDSCh z 900 do 720 mg/m3); octanu izobutylu (zwiększono wartość NDS z 200 do 240 mg/m3 i zwiększono wartość NDSCh z 400 do 720 mg/m3), poz. 419 – Ogniotrwałe włókna ceramiczne w mieszaninie z innymi sztucznymi włóknami mineralnymi (zmniejszono wartość NDS z 0,5 do 0,3 włókna/cm3), poz. 424 – Ortokrzemian tetraetylu (zmniejszono wartość NDS z 80 do 44 mg/m3), poz. 454 – Pyły drewna (wprowadzono jedną wartość NDS – 3 mg/m3 – frakcja wdychana – dla wszystkich pyłów drewna), poz. 498 – Tlenek azotu (zmniejszono wartość NDS z 3,5 do 2,5 mg/m3, bez ustalania wartości NDSCh oraz wprowadzono wyłączenie dla sektora górnictwa podziemnego i budowy tuneli do 21 sierpnia 2023 r. z wartościami obecnie obowiązującymi tzn. NDS – 3,5 mg/m3 i NDSCh – 7 mg/m3), poz. 504 – Tlenki żelaza – w przeliczeniu na Fe, tlenek żelaza(III), tlenek żelaza(II) oraz tetratlenek triżelaza (dotychczasowa wartość NDS dla frakcji respirabilnej wynosiła 5 mg/m3 i NDSCh – 10 mg/m3 w przeliczeniu na Fe). W nowym rozporządzeniu wprowadzono odpowiednio zapisy: dla frakcji wdychalnej wartość NDS – 5 mg/m3 i NDSCh – 10 mg/m3 oraz dla frakcji respirabilnej wartość NDS – 2,5 mg/m3 i NDSCh – 5 mg/m3), poz. 537 – Uwodornione terfenyle (wartość NDS – 12,5 mg/m3 pozostawiono bez zmian, dodano wartość NDSCh – 48 mg/m3), poz. 545 – Wodorek litu – frakcja wdychalna (zmniejszono wartość NDS z 0,025 do 0,1 mg/m3 oraz wprowadzono wartość NDSCh – 0,02 mg/m3), poz. 554_Związki chromu(VI) – w przeliczeniu na Cr(VI) z wartością NDS – 0,01 mg/m3. Wartość NDS zastąpiła obowiązujące normatywy dla substancji ujętych w wykazie NDS z 2014 r. w pozycjach: 81 – „chlorek chromylu NDS – 0,15 mg/m3” oraz 111 – „chromiany(VI) i dichromiany(VI) NDS – 0,1mg/m3 i NDSCh – 0,3 mg/m3”;

– zweryfikowano zapisy dot. 18 czynników pyłowych i dla niektórych z nich zmieniono wartości dopuszczalnych stężeń NDS. Do tej pory w rozporządzeniu w wykazie NDS wartość NDS krzemionki krystalicznej była ustalona w mieszaninie z innymi pyłami i była zależna od zawartości procentowej krzemionki w danym pyle, np. od 2 do 50% czy poniżej 2%;wprowadzono zmianę wartości NDS dla krzemionki krystalicznej: kwarc, krystobalit – frakcja respirabilna i obniżono NDS z 0,3 mg/m3 (dla pyłów zawierających powyżej 50% krystalicznej krzemionki) do 0,1 mg/m3 (poz. 315 wykazu). Zmiana ta spowodowała konieczność zmiany zapisów dla pozostałych pyłów (zastąpienia procentowego udziałukrzemionki z oznaczeniem wyłącznie frakcji respirabilnej). Ponadto, wprowadzono zmianę w nazewnictwie dla czynników pyłowych, które zostały włączone do wykazu substancji chemicznych, stanowiących Załącznik nr 1 do nowego rozporządzenia w sprawie NDS i NDN. W związku z tym postanowiono zmienić nazwę – przykładowo „pyły talku” na: „talk” (poz. wykazu: 478) i analogicznie dokonano zmian w nazewnictwie dla innych czynników pyłowych. Zmiany w zakresie 18 czynników pyłowych kształtują się następująco: poz. 27 – Apatyty i fosforyty – frakcja wdychalna NDS: 6 mg/m3, frakcja respirabilna NDS: 2 mg/m3 (obowiązuje jednoczesne oznaczanie stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej); poz. 32 – Azbest (jeden lub więcej rodzajów azbestu wymienionych poniżej): aktynolit, antofilit, chryzotyl, amozyt, krokidolit, tremolit – włókna respirabilne) NDS: 0,1 włókien/cm3; poz. 79 Cement portlandzki – frakcja wdychalna NDS: 6 mg/m3, frakcja respirabilna NDS: 2 mg/m3 (obowiązuje jednoczesne oznaczanie stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej), poz. 198 – Ditlenek tytanu – frakcja wdychalna NDS: 10 mg/m3 (obowiązuje jednoczesne oznaczanie stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej), poz. 265 – Grafit a) grafit naturalny – frakcja wdychalna4) NDS: 4 mg/m3, frakcja respirabilna NDS: 1 mg/m3, b) grafit syntetyczny – frakcja wdychalna NDS: 6 mg/m3, poz. 305 – Kaolin – frakcja wdychalna NDS: 10 mg/m3 (obowiązuje jednoczesne oznaczanie stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej), poz.314 – Krzemionka bezpostaciowa i syntetyczna a) ziemia okrzemkowa (diatomit) niekalcynowana – frakcja wdychalna NDS: 10 mg/m3, frakcja respirabilna NDS: 2 mg/m3, b) ziemia okrzemkowa (diatomit) kalcynowana – frakcja wdychalna NDS: 2 mg/m3, frakcja respirabilna NDS: 1 mg/m3, c) krzemionka bezpostaciowa syntetyczna (strącona i żel) – frakcja wdychalna4) NDS: 10 mg/m3, frakcja respirabilna NDS: 2 mg/m3, d) krzemionka stopiona (szkło kwarcowe) – frakcja wdychalna NDS: 2 mg/m3, frakcja respirabilna NDS: 1 mg/m3; poz. 454 – Pyły drewna – frakcja wdychalna NDS: 3 mg/m3. Dla pyłów drewna wprowadzono jedną wartość NDS – 3 mg/m3 – frakcja wdychalna – dla wszystkich pyłów drewna. Został zastosowany pewien kompromis pomiędzy obowiązującymi dotychczas wartościami NDS dla pyłów drewna iglastego oraz liściastego (dąb, buk). Poprzednio obowiązywały normatywy: dla pyłów drewna (z wyjątkiem pyłów drewna buku i dębu) wartość NDS – 4 mg/m3 – frakcja wdychalna oraz dla pyłów drewna buku i dębu–wartość NDS : 2 mg/m3 -frakcja wdychana. Projekt dyrektywy zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE z 2016 r. dla pyłów drewna twardego proponuje wartość wiążącą na poziomie 2 mg/m3, zmieniając dotychczas obowiązującą wartość 5 mg/m3. Proponowana wartość ma obowiązywać po upływie 5 lat od wejścia w życie dyrektywy. W związku z tym niezbędne będzie w niedługim czasie podjęcie prac przez Zespół Ekspertów Komisji ds. NDS i NDN w celu weryfikacji wartości dopuszczalnej dla pyłów drewna; poz. 455 – Pyły mąki – frakcja wdychalna NDS: 2 mg/m3. Dla pyłów mąki wprowadzono wartość NDS – 2 mg/m3 frakcja wdychalna. Dotychczas pyły pochodzenia roślinnego, w tym pyły mąki, były klasyfikowane wg zawartości krzemionki. Dla zawartości krzemionki powyżej 10% wartość NDS dla frakcji wdychalnej wynosiła 2 mg/m3, a dla frakcji respirabilnej – 1 mg/m3. Dla zawartości krzemionki mniejszej niż 10% wartość NDS dla frakcji wdychalnej wynosiła 4 mg/m3, a dla frakcji respirabilnej – 2 mg/m3. Obecnie pyły mąki zostały wydzielone z pyłów pochodzenia roślinnego i główny akcent został położony na ich działanie uczulające, dla którego właściwie nie można ustalić stężenia, które nie wywołałoby reakcji alergicznej u osób nadwrażliwych. poz. 456 – Pyły niesklasyfikowane ze względu na toksyczność – frakcja wdychalna NDS: 10 mg/m3(obowiązuje jednoczesne oznaczanie stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej); poz.457 – Pyły organiczne pochodzenia zwierzęcego i roślinnego z wyjątkiem pyłów drewna oraz mąki – frakcja wdychalna NDS: 4 mg/m3, frakcja respirabilna NDS: 2 mg/m3, poz. 461 – Sadza techniczna – frakcja wdychalna NDS: 4 mg/m3, poz. 466 Siarczan (VI) wapnia (gips) – frakcja wdychalna NDS: 10 mg/m3(obowiązuje jednoczesne oznaczanie stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej); poz. 476 Sztuczne włókna mineralne, z wyjątkiem ogniotrwałych włókien ceramicznych – włókna respirabilne NDS: 1 włókno/cm3; poz. 478 Talk – frakcja wdychalna NDS: 4 mg/m3, frakcja respirabilna NDS: 1 mg/m3, poz. 538 – Węgiel (kamienny, brunatny): – frakcja wdychalna NDS: 10 mg/m3, frakcja respirabilna NDS: 2 mg/m3 (obowiązujejednoczesne oznaczanie stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej); poz. 539 Węglan magnezu wapnia (dolomit) – frakcja wdychalna NDS: 10 mg/m3, poz. 541 – Węglik krzemu, niewłóknisty – frakcja wdychalna NDS: 10 mg/m3 (obowiązujejednoczesne oznaczanie stężeń frakcji respirabilnej krzemionki krystalicznej).

w załączniku nr 2 do rozporządzenia:

– w części C Mikroklimat, punkt nr 2: Mikroklimat zimny. Zmiana ta wynika z propozycji zgłoszonych przez laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej wykonujące pomiary mikroklimatu, które jako kryterium do klasyfikowania środowiska termicznego mikroklimatu zimnego sugerowały temperaturę powietrza poniżej 10o C. Proponowały też zastosowanie w ocenie mikroklimatu zimnego wskaźnika IREQneutral, którego obowiązujący przepis nie uwzględniał, a jedynie uwzględniał wskaźniki IREQmin i tWC. Dopuszczalne wychłodzenie ogólne organizmu określa wartość wskaźnika IREQ (m2·K·W-1), którego wartość zależy od warunków środowiska termicznego, metabolizmu (wydatku energetycznego) oraz parametrów odzieży (izolacyjności i przepuszczalności powietrza). Natomiast wskaźnik IREQneutral to izolacyjność cieplna odzieży wymagana do zapewnienia warunków termoneutralnych, tj. stanu równowagi cieplnej organizmu, w którym średnia temperatura ciała jest utrzymywana na prawidłowym poziomie. W takich warunkach chłodzenie nie występuje lub jest minimalne. Wskaźnik IREQmin jest to minimalna wartość izolacyjności cieplnej wymagana do utrzymania równowagi cieplnej organizmu na subnormalnym poziomie. Minimalna wartość IREQ określa pewien stopień wychłodzenia organizmu w szczególności wychłodzenie obwodowych części ciała. Proponowany przepis dla mikroklimatu zimnego jest zgodny z normą PN-EN ISO 11079:2008³⁴.

W dniu 17 stycznia 2020 r. weszły w życie pierwsze zmiany do rozporządzenia w sprawie NDS i NDN czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ³⁵. Nowelizacja rozporządzenia jest konsekwencją wdrożenia do prawa krajowego postanowień trzech dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Radu (UE) ³⁶. Rozporządzenie wprowadziło:

– zweryfikowane wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń dla 11 substancji chemicznych (załącznik nr 1) dla: buta-1,3-dienu (klasyfikacja wg CLP ³⁷: Carc. 1A, Muta. 1B); chloroetenu (chlorku winylu) (klasyfikacja wg CLP: Carc. 1A); 1,2-dichloroetanu (dichlorku etylenu) (klasyfikacja wg CLP: Carc. 1B); 2,2’dichloro-4,4’metylenodianiliny (klasyfikacja wg CLP: Carc 1B); 1,2-epoksypropanu (klasyfikacja wg CLP: Carc. 1B, Muta. 1B); fenylohydrazyny i jej soli – w przeliczeniu na fenylohydrazynę, chlorowodorku fenylohydrazyny, siarczanu (VI) fenylohydrazyny (klasyfikacja wg CLP: Carc 1B); kadmu i jego związków nieorganicznych – w przeliczeniu na Cd f. wdcyhalna (kadm – klasyfikacja wg CLP: Carc. 1B, poszczególne związki kadmu Carc. 1A lub 1B); pyłów drewna – f. wdychalna (pyły drewna aktualnie znajdują się w wykazie procesów technologicznych, w których dochodzi do uwalniania substancji chemicznych, ich mieszanin lub czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym ³⁸); 2-toliloaminy (o-toluidyny) (klasyfikacja wg CLP: Carc. 1B), trimetyloaminy; związków chromu (VI) – w przeliczeniu na Cr(VI) (klasyfikacja wg CLP: Carc. 1A lub 1B) ³⁹;

– wprowadzono dodatkowe określenia bez zmiany wartości NDS/NDSCh dla następujących substancji: arsen i jego związki nieorganiczne – dodano zapis „frakcja wdychalna”, benzo[a]piren – dodano zapis „skóra”, beryl i jego związki nieorganiczne – dodano zapis „frakcja wdychalna” oraz odnośnik „21) Substancja może mieć działanie uczulające na skórę i układ oddechowy”, dibenzo[a,h]antracen – dodano zapis „skóra”, formaldehyd – dodano odnośnik „22) Substancja może mieć działanie uczulające na skórę”, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) – dodano zapis „skóra” ⁴⁰;

– wprowadzono nowe wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń dla 10 substancji chemicznych (załącznik nr 1): chinoliny, cisplatyny, N-hydroksymocznika – f.wdychalna, bromian(V)potasu – f. wdychalna, 3,3′-dimetylobenzydyny i jej sole – f. wdychalna, di chlorowodorku 3,3’dimetylobenzydyny, fenoloftaleiny, etopozydu – f. wdychalna, 2- nitroanizolu, N-nitrozodimetyloaminy ⁴¹.

W świetle powyższych informacji należy jeszcze wspomnieć o drugiej, wspomnianej już wyżej istotnej zmianie do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy, która weszła w życie w dniu 07 lutego 2020 r. W załączniku I do przedmiotowego rozporządzenia w punkcie II Procesy technologiczne, w których dochodzi do uwalniania substancji chemicznych, ich mieszanin lub czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym prace związane z narażeniem na pył drewna twardego zmieniono na prace związane z narażeniem na pył drewna. Zatem od 07 lutego br. wszystkie rodzaje prac związane z narażeniem na pył drewna zarówno twardego, jak i miękkiego są pracami w kontakcie z czynnikiem rakotwórczym. Do tego samego punktu II dodano zapis dotyczący prac związanych z narażeniem na krzemionkę krystaliczną – frakcję respirabilną powstającą w trakcie pracy ⁴².

Przechodząc do meritum przedmiotowego opracowania, przede wszystkim należy podkreślić, że jak do tej pory nie zostały zmienione przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy w zakresie częstotliwości przeprowadzania badań i pomiarów czynników chemicznych występujących w środowisku pracy. Zatem zasady określone w §4 – 7 rozporządzenia w sprawie badań i pomiarów są nadal obowiązujące. W przypadku, gdy pracodawca na podstawie §7 ww. rozporządzenia ⁴³ odstąpił od wykonywania badań i pomiarów czynników chemicznych, a w wyniku zmian rozporządzenia w sprawie NDS i NDN czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy zaostrzeniu uległy NDS-y dla takich czynników chemicznych, pracodawca powinien zgodnie z §14 przedmiotowego rozporządzenia ⁴⁴ ponownie przeprowadzić badania i pomiary poziomu stężenia danego czynnika chemicznego w środowisku pracy, aby ewentualnie móc odstąpić od dalszych jego pomiarów. Odwracając problem – jeżeli pracodawca odstąpił od przeprowadzania badań i pomiarów czynników chemicznych, a w wyniku zmian do rozporządzenia w sprawie NDS i NDN czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy podwyższeniu uległ NDS, to nie ma konieczności przeprowadzania nowych pomiarów, bowiem byłoby to nielogiczne i nieżyciowe (wyjątek będzie miał miejsce w przypadku, gdy nastąpiły zmiany w wyposażeniu technicznym, w procesie technologicznym lub w warunkach wykonywania pracy, które mogły mieć wpływ na zmianę poziomu emisji). Obniżenie lub podwyższenie NDS-ów dla czynników chemicznych, to jeden z dwóch istotnych elementów, który ma wpływ na częstotliwość lub ewentualne wznowienie wykonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych w środowisku pracy. Należy również pamiętać o drugim elemencie, tj. zmianie klasyfikacji niektórych czynników chemicznych, jak ma to miejsce np. w przypadku krzemionki krystalicznej – frakcji respirabilnej, która w tym roku została włączona do załącznika 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy. Co to oznacza? – przed 07 lutego 2020 r. częstotliwość wykonywania badań i pomiarów krzemionki krystalicznej – frakcji respirabilnej w zależności od wyników pomiarów mogła się odbywać co najmniej raz na dwa lata (wynik pomiaru 0,1-0,5 NDS) lub co najmniej raz w roku (wynik pomiaru >0,5 NDS); aktualnie ze względu na zmianę klasyfikacji (czynnik rakotwórczy) badania i pomiary krzemionki krystalicznej – frakcji respirabilnej w zależności od wyników pomiarów powinny się odbywać co najmniej raz na sześć miesięcy (wynik pomiaru 0,1- 0,5 NDS) lub co najmniej raz na trzy miesiące (wynik pomiaru >0,5 NDS).

Zakończenie

Wprowadzone w ostatnich dwóch latach zmiany w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie NDS i NDN czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy są odpowiedzią na wymagania Unii Europejskiej określone w dyrektywach i mają na celu, w oparciu o aktualną wiedzę naukową, lepszą ochronę zdrowia i życia pracowników narażonych na oddziaływanie szkodliwych czynników w środowisku pracy.

Prawidłowa ocena narażenia zawodowego pracowników jest związana m.in. z występowania na stanowisku pracy szkodliwych dla zdrowia czynników oraz ich poziomem emisji mającym odzwierciedlenie w wynikach przeprowadzonych badań i pomiarów. Dlatego w związku ze zmianami wartości normatywów higienicznych dla kilkudziesięciu czynników chemicznych (głównie ich obniżeniem) w porównaniu do wcześniej obowiązujących, pracodawca powinien ocenić, czy nadal istnieją podstawy do odstąpienia od ich wykonywania, czy też należy je wznowić tak, aby w sposób pełny ocenić poziom narażenia pracowników.